Rzeźba wyżynna
Spośród trzech jednostek geomorfologicznych wyróżnianych w obrębie Wyżyny Śląsko-Małopolskiej, dwie leżą w granicach województwa śląskiego – Wyżyna Śląsko-Krakowska i północnozachodni fragment Niecki Nidziańskiej. Na obszarze tym występuje rzeźba strukturalna uwarunkowana budową geologiczną – pod względem tektonicznym jest to monoklina. Utwory mezozoiczne o różnej odporności, zapadające łagodnie ku północnemu wschodowi, stworzyły w północnej części Wyżyny warunki do rozwoju rzeźby krawędziowej. Jej elementami są: progi strukturalne, inaczej zwane kuestami, założone na wychodniach odporniejszych na wietrzenie skał oraz rozdzielające je rozległe obniżenia denudacyjne wypreparowane w utworach mało odpornych i wypełnione utworami plejstoceńsko-holoceńskimi. Owe obniżenia międzyprogowe i kotliny śródprogowe wykorzystywane są współcześnie przez rzeki płynące subsekwentnie. W ich obrębie występują niekiedy lekko faliste garby i ostańce (np. Jasna Góra), formy szczelinowe lądolodu odrzańskiego lub pagórki wydm.
Część Wyżyny leżąca na południe od uskoku krakowsko-będzińsko-hamburskiego ma budowę zrębową. Elementami rzeźby są tam wyniesione tektonicznie płaskowyże, garby i wzgórza zbudowane z wapieni, dolomitów lub piaskowców, pomiędzy którymi występują obniżenia zapadlisk i rowów tektonicznych. Na południowych krańcach Wyżyny rzeźba tego typu zazębia się z rzeźbą kotlin podkarpackich.
W środkowo-zachodniej części województwa rozciąga się lessowy Płaskowyż Rybnicki, zbudowany ze skał karbońskich, triasowych i mioceńskich. W południowej części pocięty jest wąwozami; występują również liczne antropogeniczne przekształcenia terenu w postaci hałd przykopalnianych.
W części Wyżyny zbudowanej ze skał węglanowych – wapieni, dolomitów i margli, rozwinęła się rzeźba krasowa. Na Płaskowyżu Bytomskim zagłębienia krasowe są całkowicie wypełnione zwietrzeliną, zagrzebane pod młodszymi osadami i nieczytelne w rzeźbie terenu.
Najbardziej typowa rzeźba krasowa występuje na Wyżynie Częstochowskiej i Wieluńskiej, które są częścią kuesty (progu strukturalnego) zbudowanej z wapieni górnej jury. Charakterystycznymi formami rzeźby tego obszaru są wzgórza i ostańce wapienne o cechach twardzielców, sterczące ponad falistą powierzchnią Wyżyny oraz jaskinie krasowe. Najliczniej występują one między Ogrodzieńcem a Olsztynem. Pomiędzy ostańcami występują zagłębienia krasowe o głębokości 20-30 m, wypełnione residuami wietrzeniowymi wapieni i piaskami formierskimi. Wyżynę Częstochowską rozczłonkowują długie i głęboko wcięte doliny górnej Wiercicy, Białki Zdowskiej, Krztyni i Pilicy oraz liczne doliny „wodące” – szerokie, okresowo odwadniane, o płaskim i piaszczystym dnie.
Na Wyżynie Wieluńskiej, na północ od przełomu Warty pod Mstowem, rzeźba krasowa maskowana jest grubą pokrywą osadów plejstoceńskich, przez co obszar ten ma charakter falistej wysoczyzny morenowo-sandrowej urozmaiconej izolowanymi pagórami i garbami wapiennymi. Te skrasowiałe pagóry zostały niejednokrotnie wygładzone przez nasuwający się lądolód. Rzeźba tej części województwa ma często cechy przejściowe między rzeźbą wyżynną i nizinną.
