Kształtowanie środowiska
Środowisko województwa śląskiego jest od wieków intensywnie przekształcane przez człowieka. Skala tych przekształceń jest zróżnicowana w poszczególnych częściach województwa, lecz w każdej z nich można dostrzec wyraźne ślady działalności człowieka, która objawia się w przekształceniach rzeźby terenu, roślinności, lokalnych warunków wodnych, a nawet mikroklimatu. Największe zmiany w środowisku zostały spowodowane przez przemysł, w tym górnictwo oraz rozwój miast i infrastruktury. Obserwujemy je po dzień dzisiejszy w środkowej i zachodniej części województwa.
Intensywna i rozwinięta gospodarka powoduje wytwarzanie dużej ilości odpadów. Należą do nich odpady przemysłowe i komunalne. Te pierwsze, zwłaszcza kopalniane, są gromadzone na hałdach, sypanych w pobliżu zakładów przemysłowych. Koncentrują się one w środkowej i zachodniej części województwa. Odpady komunalne powstają natomiast wszędzie tam, gdzie mieszkają ludzie.
Na terenie województwa powstaje najwięcej w skali kraju ścieków przemysłowych i komunalnych. Problem ten dotyczy miast aglomeracji, w których skoncentrowany jest wysokoemisyjny przemysł, taki jak huty. Niestety nadal zdarza się, że nieoczyszczone ścieki trafiają do rzek. Znaczne zagrożenie dla środowiska wodnego stanowią zrzuty słonych wód z kopalń, których najwięcej jest właśnie w województwie śląskim.
Poważnym problemem pozostają zanieczyszczenia powietrza. Źródłem emisji są zakłady przemysłowe, mieszkalnictwo i transport. Szczególnie istotna jest rola niskiej emisji, czyli zanieczyszczeń powietrza powstałych w wyniku spalania niskiej jakości paliw, najczęściej w przydomowych piecach. Podjęte w ostatnich latach działania przyczyniły się do zmniejszenia ilości zanieczyszczeń (np. przez montaż filtrów w zakładach przemysłowych, wymianę starych kotłów), lecz stan powietrza (zwłaszcza w centralnej części województwa) pozostaje wciąż niezadowalający.
Krajobraz terenów czynnej eksploatacji podziemnej - szyb Leon IV kopalni Rydułtowy i hałda Szartota, fot. Jakub Botwina, Audyt krajobrazowy województwa śląskiego (2025)
