Rzeźba pogórza i młodych gór fałdowych
Pogórze Śląskie
Pogórze Śląskie stanowi brzeżną część Beskidów – podnóże gór zbudowane jest z mniej odpornych skał płaszczowin podśląskiej i śląskiej. W granicach województwa śląskiego osiąga ono szerokość około 15 km w okolicach Cieszyna i około 5 km na wschodzie (koło Wilamowic). Północną granicę Pogórza wyznacza stromy próg o charakterze denudacyjnym (twardzielowym). W części zachodniej tworzy on wyraźny stopień o wysokości 30-50 m, natomiast na wschodzie zanika i tam Pogórze przechodzi łagodnie w Wysoczyzny Przykarpackie.
Falista powierzchnia Pogórza opada w kierunku północnym od około 400-500 m n.p.m. u brzegu Beskidów do około 300 m n.p.m. w części północnej. Ponad nią wznoszą się pojedyncze wzgórza zbudowane z twardszych piaskowców i wapieni. Pogórze jest rozcięte systemem południkowych odcinków dolin rzecznych, wychodzących z Beskidów, na kilka działów o odmiennych cechach rzeźby. Dolina Wisły w tej strefie rozszerza się, tworząc Kotlinę Ustronia. W dolinie Olzy koło Cieszyna głębokość rozcięcia dochodzi do 100-150 m, ku wschodowi głębokość rozcięć maleje do około 50 m.
Pogórze pokryte jest warstwami żwirów zakumulowanych podczas zlodowaceń plejstoceńskich, zwietrzelinami i utworami pylastymi przypominającymi less oraz lokalnie serią osadów typu zastoiskowo-kemowego. Kotlinę Ustronia wypełniają żwiry stożków napływowych Wisły i jej dopływów z okresu ostatniego glacjału i zlodowaceń środkowopolskich. Także inne rzeki i potoki usypały przed progiem Beskidów rozległe stożki napływowe.
Beskidy
Granica między Pogórzem Śląskim a Beskidami jest w terenie bardzo wyraźna. Tworzy ją próg o wysokości względnej 400-500 m.
W Beskidach zbudowanych z fliszu karpackiego można wyróżnić następujące typy rzeźby: gór średnich i niskich, pogórza i kotlin śródgórskich oraz den dolinnych. Rzeźba Beskidów nawiązuje do zróżnicowanej odporności skał budujących płaszczowiny śląską i magurską oraz do tektoniki. Ma ona charakter fluwialno-denudacyjny – kształtowana jest głównie przez procesy rzeczne i stokowe. Odporne piaskowce godulskie, lgockie i częściowo istebniańskie, budujące serie fliszowe płaszczowiny śląskiej, tworzą zwarte, monoklinalne bloki Beskidu Śląskiego i Małego. Obok skał odpornych na denudację, występują tu serie mało odpornych łupków cieszyńskich i istebniańskich oraz rozsypliwych piaskowców istebniańskich. Rozcinają je głębokie doliny często o niewyrównanym profilu podłużnym i o stromych, niejednokrotnie skalistych zboczach. Masyw Beskidu Żywieckiego budują serie odpornych piaskowców magurskich i inoceramowych płaszczowiny magurskiej. To zróżnicowanie odporności skał na wietrzenie i erozję decyduje o kontrastach w rzeźbie Beskidu Śląskiego, Małego i Żywieckiego oraz o rzeźbie pogórza i kotlin śródgórskich. Na mało odpornych seriach skalnych wykształciło się Obniżenie Jabłonkowskie. W jego obrębie charakter pogórza ograniczonego górami ma obszar Bramy Koniakowskiej, natomiast Kotlina Żywiecka i Kotlina Jeleśni są kotlinami erozyjnymi.
W okresach chłodnych intensywne procesy wietrzenia oraz ruchy masowe dostarczały materiał do rzek, a te wynosiły go na przedpole gór. W okresach ciepłych dominowała erozja wgłębna i boczna. Intensywne zmiany w akumulacji zachodzącej w dolinach rzecznych wywołał człowiek poprzez wylesienia i wprowadzanie upraw rolnych, co skutkowało wzmożoną denudacją i zwiększeniem ryzyka wystąpienia osuwisk.
