Czynna ochrona przyrody
Czynna ochrona przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody to stosowanie, w razie potrzeby, zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody lub zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów.
Wyróżnia się dwie zasadnicze metody czynnej ochrony przyrody: in situ, czyli w miejscu naturalnego występowania przedmiotu ochrony i ex situ, czyli poza środowiskiem naturalnego występowania przedmiotu ochrony. W tym ostatnim przypadku działanie to – jeśli to możliwe – powinno być nastawione na przywrócenie gatunków do ich naturalnego środowiska i wspieranie populacji żyjących w stanie dzikim (IUCN 2002, Lacy 2010). Ochrona czynna w ramach tych dwóch metod może przybierać różnorodne formy.
Tab. Formy czynnej ochrony przyrody w metodzie in situ i ex situ
| Ochrona in situ | Ochrona ex situ |
| introdukcja/reintrodukcja gatunku | uprawa zachowawcza gatunku (rośliny) |
| przesadzenie/przesiedlenie | hodowla zachowawcza gatunku (zwierzęta) |
| wspomaganie rozmnażania się gatunku na stanowiskach naturalnych | odchów i rehabilitacja zwierząt |
| zasilanie populacji gatunku | uprawa zachowawcza siedliska przyrodniczego |
| ochrona siedlisk gatunku | przechowywanie gatunku w banku zasobów genowych |
| renaturalizacja i odtwarzanie siedliska gatunku | |
| tworzenie siedliska gatunku | |
| ochrona siedliska przyrodniczego | |
| renaturalizacja i odtwarzanie siedliska przyrodniczego | |
| przenoszenie (translokacja) fragmentów siedliska przyrodniczego | |
| tworzenie siedliska przyrodniczego | |
| regulacja liczebności populacji niechronionych gatunków grzybów, roślin i zwierząt mających wpływ na cenne gatunki lub siedliska przyrodnicze (w tym zwalczanie gatunków inwazyjnych) | |
| rewaloryzacja terenów zieleni oraz pielęgnacja starych drzew (w tym drzew objętych ochroną w formie pomników przyrody) | |
| wyznaczanie, ochrona, utrzymywanie, odtwarzanie i kształtowanie korytarzy migracyjnych | |
| konserwacja obiektów przyrody nieożywionej |
Źródła:
- IUCN Technical Guidelines on the Management of Ex Situ Populations for Conservation, approved at the 14th Meeting of the Programme Committee of Council, Gland Switzerland, 10 December 2002.
- Lacy R. 2010. Re-thinking ex situ vs. in situ species conservation, s. 25-28 [w:] WAZA, Proceedings of 65th Annual Conference.
