Ścieżki przyrodnicze
Na terenie województwa śląskiego jest blisko 400 ścieżek przyrodniczych, w tym ścieżki piesze (332), pieszo-rowerowe (43) i rowerowe (19). Łączna długość ścieżek to blisko 2000 km, z czego ponad 700 km przypada na ścieżki rowerowe. Najwięcej ścieżek utworzono na terenie Wyżyny Śląskiej – największej obszarowo i najbardziej zaludnionej części województwa. Dużo jest ich również w atrakcyjnych i zagospodarowanych turystycznie Beskidach. Przeważają ścieżki o tematyce przyrodniczo-historycznej, ogólnoprzyrodniczej i leśnej.
Lokalizację ścieżek przyrodniczych (wraz z przystankami) oraz ośrodków edukacji ekologicznej w województwie śląskim przeglądać można w aplikacji mapowej „Edukacja ekologiczna” w geoportalu województwa śląskiego ORSIP.
Aplikacja prezentuje zarówno ścieżki oznakowane w terenie, jak i opisane wyłącznie w przewodnikach. W przypadku ścieżek w rezerwatach przyrody pokazano tylko te, których przebieg jest zgodny z zarządzeniami Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ), dopuszczającymi w rezerwatach ruch pieszy bądź rowerowy. Szlaki i sieci edukacyjne to wybrane obiekty ze Szlaku Gospodarstw Edukacyjnych Województwa Śląskiego oraz Ekomuzeum „Żabi Kraj”. Niektóre dane są historyczne.
Baza edukacji ekologicznej w latach 2009-2021 prowadzona była przez samorządową jednostkę organizacyjną Województwa Śląskiego – Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, a od 2022 roku przez Departament Ochrony Środowiska, Ekologii i Opłat Środowiskowych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Ostatnią aktualizację bazy przeprowadzono we wrześniu 2024 roku.
Pierwsze ścieżki w województwie śląskim powstały na początku lat 90. ubiegłego stulecia w Parkach Krajobrazowych – Żywieckim i Orlich Gniazd. Kolejnymi były ścieżki opracowane przez naukowców z Uniwersytetu Śląskiego na zlecenie Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach w latach 1993-2000. Pierwsza ścieżka utworzona przez Lasy Państwowe powstała w 1995 roku („Trakt Cesarski”) w Nadleśnictwie Węgierska Górka.
Najwięcej ścieżek w województwie śląskim – 45% utworzyły samorządy, 18% Lasy Państwowe, 13% organizacje społeczne i 8% Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego. Blisko 54% ścieżek w województwie wytyczono na terenie nadleśnictw; pozostałe na terenach miejskich, w parkach, ogrodach botanicznych, zoologicznych i arboretach, kamieniołomach, a także innych – takich jak zakłady uzdatniania wody i utylizacji odpadów.
Ścieżki przyrodnicze występują w większości gmin – 74% gmin ma na swoim obszarze ścieżkę przyrodniczą bądź jej fragment (w przypadku ścieżek przechodzących przez klika gmin). Najczęściej na terenie gminy znajduje się jedna (24,6% gmin) lub trzy (12,6%) ścieżki. Najwięcej ścieżek przebiega przez Rudę Śląską (27) i Katowice (20).
Jedynie około 15% ścieżek w województwie śląskim jest w pełni dostępnych dla osób poruszających się na wózkach. Są to głównie ścieżki miejskie (w parkach, ogrodach botanicznych i zoologicznych, nowe ścieżki nad brzegami rzek czy w kamieniołomie „Sadowa Góra” w Jaworznie). Częściowa dostępność zazwyczaj oznacza mały, wyasfaltowany fragment (np. odcinek, którym dochodzi się do właściwej ścieżki), albo utwardzoną drogę leśną, po której jest możliwość przejazdu wózkiem, ale nie ma odpowiedniej nawierzchni czy wysokości tablic dostosowanych do potrzeb osób poruszających się na wózkach. Rzadko zastosowano podjazdy zamiast schodów czy inne ułatwienia architektoniczne. Jeszcze słabiej wygląda kwestia dostosowania ścieżek do potrzeb osób niewidomych.
Około 36% ścieżek można zwiedzać z przewodnikiem – są to zazwyczaj ścieżki utworzone przez ZPKWŚ i nadleśnictwa, ogrody botaniczne i arboreta, ogrody zoologiczne oraz ścieżki na terenach oczyszczalni ścieków lub składowisk odpadów.
Blisko 60% ścieżek województwa śląskiego ma dedykowane wydawnictwa – najczęściej przewodniki z dokładnym opisem przyrody na poszczególnych przystankach lub odcinkach tras oraz mapą. Zazwyczaj są to przewodniki po danej ścieżce, rzadziej zbiorcze opracowania kilku ścieżek (np. jednej gminy). Dobrze opracowane są m.in. ścieżki ZPKWŚ, z których większość ma swoje wydawnictwa.
Mapa z lokalizacją ścieżek przyrodniczych w województwie śląskim (2024)
Czytaj więcej w informatorze:
